Działacze opozycji niepodległościowej z lat 1956-1989 zostali uhonorowani odznaczeniami państwowymi, nadanymi przez Prezydenta RP. Aktu dekoracji Krzyżami Wolności i Solidarności dokonał zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej Krzysztof Szwagrzyk. W ceremonii uczestniczył wojewoda lubelski Lech Sprawka.

Odznaczeniami za zasługi w działalności na rzecz niepodległości i suwerenności Polski oraz respektowania praw człowieka w PRL, przyznanymi na wniosek prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, uhonorowano 26 osób, z czego 6 pośmiertnie.

Bardzo często zwracam uwagę w swoich wystąpieniach na konieczność pielęgnowania tożsamości - tożsamości narodowej, religijnej, tej, która legła u podstaw powstania naszego państwa, w specyficznych warunkach, bo chyba jesteśmy jedynym krajem, gdzie aktowi religijnemu towarzyszy akt państwowotwórczy.  Jest to o tyle istotne, że pierwszym celem wojny hybrydowej Rosji przeciwko Polsce jest walka z tożsamością. Można by, patrząc na historię naszego narodu dostrzec, że jeżeli mówimy o naszym województwie, to nie ma momentu w historii, w którym w tej walce mieszkańcy i różne warstwy społeczne nie brałyby udział

– podkreślał wojewoda lubelski Lech Sprawka.

Krzyż Wolności i Solidarności został ustanowiony przez Sejm 5 sierpnia 2010 r. Po raz pierwszy przyznano go w czerwcu 2011 r. przy okazji obchodów 35. rocznicy protestów społecznych w Radomiu. Źródłem uchwalenia Krzyża Wolności i Solidarności jest Krzyż Niepodległości z II RP. Pomimo wojskowego charakteru był odznaczeniem nadawanym nie tylko żołnierzom, lecz także tym, którzy czynnie zasłużyli się w walce o niepodległość Polski, dobrowolnie narażając życie w obronie Ojczyzny.

Podziękowania dla odznaczonych

Gratuluję przyznania tego wysokiego odznaczenia państwowego.  Jesteście Polską w pigułce, grupą w tej sztafecie walki obrony tożsamości Narodu Polskiego. Dziękuję za to, co zrobiliście dla zachowania tej tożsamości w okresie bardzo aktywnej działalności w opozycji antykomunistycznej i za to, co robicie nadal. Niezmiernie ważne jest pielęgnowanie Waszych czynów. Łatwo jest operować hasłem pielęgnowania tożsamości w kraju suwerennym i niepodległym. Znacznie trudniej czynić to wtedy, kiedy za taką działalność grożą kary prześladowania, a niejednokrotnie ofiara zdrowia i życia

– mówił wojewoda lubelski Lech Sprawka.

Podziękowania dla Instytutu Pamięci Narodowej

Instytut Pamięci Narodowej jest fundamentem budowania i pielęgnowania tej tożsamości. Nie ma takiej instytucji, która by w kilku obszarach swojej działalności, w ramach synergii działań, nie zrobiła tak dużo w tym zakresie, począwszy od obszarów badań, poprzez propagowanie wyników tych badań i doskonałą współpracę z całym systemem edukacji, a szczególnie oświaty. Najważniejszym  i najtrudniejszym procesem jest to, w jaki sposób zaszczepić tę problematykę w najmłodszym pokoleniu, jak wzbudzić zainteresowanie i uaktywnić podstawy do budowania postaw patriotycznych

– dodał wojewoda lubelski.

Krzyż Wolności i Solidarności

Krzyż Wolności i Solidarności kształtem nawiązuje do Krzyża Niepodległości. Oznaką odznaczenia jest srebrzony i oksydowany krzyż równoramienny o wymiarach 42 x 42 mm. Ramiona krzyża o przekroju spłaszczonego ośmioboku są rozszerzone na krawędziach i połączone pośrodku kwadratową tarczą. Na awersie ramiona krzyża są pokryte czerwoną emalią, przez środek przedzieloną srebrzonym paskiem. Na ramionach poziomych jest wyryty dwudzielny napis: WOLNOŚĆ I SOLIDARNOŚĆ.

W tarczy środkowej krzyża został umieszczony stylizowany orzeł, nawiązujący do wzorca z przedwojennego Krzyża Niepodległości. Na rewersie cała powierzchnia krzyża jest srebrzona. Krzyż zawieszony jest na wstążce o szerokości 38 mm barwy białej, obramowanej złotymi i szkarłatnymi prążkami o szerokości 3 mm każdy.

Geneza odznaczenia

5 marca 2010 r. grupa posłów zgłosiła do rozpatrzenia przez Sejm RP VI kadencji ponadpartyjny projekt ustawy o wznowieniu Krzyża Niepodległości oraz o ustanowieniu Krzyża Wolności i Solidarności. Projekt podpisany w Krakowie 31 sierpnia 2009 r., był wynikiem prac prowadzonych przez Krakowski  Komitet  Krzyża Solidarności z organizacjami skupiającymi byłych działaczy opozycji przeciwko dyktaturze komunistycznej: Zarządem Regionu Małopolska NSZZ „Solidarność” oraz Fundacją Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego.

Inicjatywę ustawodawczą sygnowaną przez 31 parlamentarzystów wsparli także wysocy urzędnicy państwowi. Na podstawie wniesionego projektu Sejm RP w 24 czerwca 2010 r. przyjął uchwałę w sprawie przywrócenia Krzyża Niepodległości i ustanowienia Krzyża Wolności i Solidarności.