O kobietach na rynku pracy w Polsce - analiza
Kryzys gospodarczy negatywnie wpłynął na proces wyrównywania poziomu zatrudnienia kobiet i mężczyzn, poziomu ich płac, ilości godzin pracy, i zagrożenie ubóstwem. Ponieważ zatrudnienie kobiet skupia się w sektorze publicznym, mogą one być niewspółmiernie narażone na utratę zatrudnienia z powodu cięć budżetowych. Doświadczenie z poprzednich kryzysów wskazuje też, że zatrudnienie mężczyzn wraca do poprzedniego poziomu szybciej, niż zatrudnienie kobiet.
Kobietom częściej grozi znalezienie się w niekorzystnej sytuacji na rynku pracy, np. z powodu zawierania umów na niepewnych warunkach, konieczności podejmowania pracy w niepełnym wymiarze czasu lub na gorszych warunkach. Kobiety przeważają w grupie osób zatrudnionych na podstawie umowy na czas określony. Należy również wspomnieć o ograniczonych możliwościach wyboru zawodów - częściowo z powodu braku możliwości godzenia życia zawodowego i rodzinnego. Kobiety nadal przeważają w gorzej wynagradzanych sektorach (usługi zdrowotne i usługi w zakresie opieki, edukacja itp.), zajmując mniej odpowiedzialnych stanowisk we wszystkich sferach społecznych. Brak dostępu do usług w zakresie opieki dla osób wymagających opieki (dzieci, osoby niepełnosprawne, osoby starsze) często utrudnia kobietom uczestniczenie w rynku pracy lub podjęcie pracy w pełnym wymiarze czasu pracy.
Analiza sytuacji kobiet na rynku pracy pokazuje też, że kobiety stanowią ponad połowę (51%) ogółu bezrobotnych w Polsce. Chociaż kobiety są lepiej wykształcone, aktywniej poszukują pracy i są bardziej otwarte na zmiany kwalifikacji zawodowych, nie przekłada się to jednak na ich dostęp do zatrudnienia czy możliwości awansu. Do głównych przyczyn wysokiego bezrobocia i bierności zawodowej kobiet należy zaliczyć m. in postrzeganie kobiet jako pracowników mniej dyspozycyjnych ze względu na konieczność godzenia życia zawodowego z rodzinnym.
Rola związków zawodowych w promowaniu równości i przeciwdziałaniu dyskryminacji Szeroko rozpowszechniona na rynku pracy dyskryminacja kobiet to nie tylko problem o charakterze prawnym. Wymaga się od nich lepszego wykształcenia i wyższych kwalifikacji niż od mężczyzn, którzy ubiegają się o te same stanowiska, co więcej, kwalifikacje i wykształcenie schodzą często na dalszy plan wobec pytań o status cywilny kobiet przy zatrudnianiu. Kobiet nie awansuje się tak często jak mężczyzn i nie otrzymują one tej samej płacy za pracę równej wartości. Stereotypy wiążące kobiety i mężczyzn do wykonywania określonych ról prowadzą do obciążenia kobiet w znacznie większym stopniu obowiązkami domowymi, brakuje natomiast sprawnie działających narzędzi i mechanizmów godzenia życia zawodowego i rodzinnego. Taka sytuacja utrudnia kobietom możliwość konkurowania z mężczyznami na rynku pracy, a tym samym zaspokajania własnych aspiracji zawodowych.
Związki zawodowe z racji swoich możliwości działania i narzędzi, którymi dysponują są wyjątkowo predestynowane do występowania w obronie praw pracowników do równego traktowania i równych szans oraz do zwalczania dyskryminacji w miejscu pracy. Zjawisko dyskryminacji kobiet na rynku pracy wymaga od związku zawodowego, z racji sensu i celu jego istnienia, tj. obrony praw pracowniczych, przeciwstawienia się i przeciwdziałania negatywnym praktykom. Ponieważ kobiety stanowią ponad 40% członków związku zawodowego NSZZ „Solidarność”, stwierdzenie takie tym bardziej wydaje się zasadne.
Kobiety potrzebują związków zawodowych ponieważ:
• Zwiększenie uczestnictwa kobiet w rynku pracy nie oznacza polepszenia warunków pracy lub ochrony socjalnej
• Kobiety częściej niż mężczyźni padają ofiarą patologii i niedostatków na rynku pracy
• Kobiety stanowią większość wśród pracowników nietypowych – niewystarczająco chronionych przez prawo pracy, więc rozwiązania negocjowane na poziomie zakładów pracy są szansą na wprowadzenie zasady równego traktowania pracowników, niezależnie od rodzaju umowy
• Kobiety dźwigają główny ciężar łączenia życia zawodowego i rodzinnego, wprowadzanie do negocjacji rozwiązań umożliwiających lepsze godzenia życia zawodowego i obowiązków rodzinnych może pozytywnie wpłynąć na ich sytuację
• Związki zawodowe to ważne narzędzie wpływania na polityką rządu i ustawodawstwo dotyczące zagadnień równości
Związki natomiast potrzebują kobiet, ponieważ:
• Chcąc być wiarygodne wobec swoich obecnych i potencjalnych członkiń, związki zawodowe muszą odnosić się do ich problemów
• Rosnąca liczba pracujących kobiet walczy o swoje prawa i szuka wsparcia dla tych działań.
• Promocja równości płci pomaga związkom we wzmocnieniu i potwierdzeniu swojej kluczowej roli jako narzędzia zmiany społecznej
(Kampania Międzynarodowej Konfederacji Związków Zawodowych „Kobiety dla związku, związek dla kobiet, 2006-2008)
Organizacje związkowe odgrywają kluczową rolę w zaangażowaniu pracowników i pracodawców i współpracę w celu poszukiwania i wdrażania odpowiednich rozwiązań na wszystkich szczeblach – lokalnym, regionalnym, krajowym i zagranicznym. Aktywne w miejscu pracy organizacje związkowe mają największe możliwości wykrywania dyskryminacji, analizy tego zjawiska i podejmowania działań mających na celu jego eliminację. Organizacje związkowe reprezentując pracowników mogą negocjować z pracodawcami zobowiązujące rozwiązania, co jest najskuteczniejszym sposobem osiągnięcia zmian w zakładzie pracy. Mogą one również we współpracy z innymi aktorami uczestniczyć w działaniach informacyjnych i edukacyjnych. Opisany poniżej projekt i seria szkoleń na temat równego traktowania i zwalczania stereotypów stanowi przykład dobrej praktyki na tym polu.